چکیده و خلاصه

مقدمه منت خدای را عز و جل که طاعتش موجب قربت است و به شکر اندرش مزید نعمت. خداوند را شاکریم که در این دنیای بحرانی یاری‌مان کرد تا در حوزه علمی دیگری و این بار در مسیر درک متون دین مبین اسلام، گامی هرچند کوچک برداریم و علاقه‌مندان به این مطالب را با فهم این متون آشنا کنیم. ترجمه متون عربی، به ویژه متون دینی، به دلیل پیچیدگی و ابهام برخی جملات، برای دانش‌پژوهان مشکل است. لذا می‌توان درک این متون را عاملی اساسی در ترجمه آنها دانست. موضوعی که اداره کل برنامه‌ریزی و تدوین متون تحصیلی حوزه علمیه را بر آن داشت تا از طریق تدوین کتابی آموزشی، طلاب را یاری کند که به جای مراجعه به ترجمه کتب درسی، با تقویت مهارت آنان در ترجمه، درک و دریافت آنها را از متون دینی ارتقا دهد. دانش‌پژوه برای اینکه دریافتی بهتر از متون مورد مطالعه و تحقیق خود داشته باشد، باید علاوه بر آشنایی با معنای دقیق واژگان، بتواند معادل‌یابی درستی از آنها داشته باشد. لذا در این کتاب، ضمن پرداختن به ترجمه متون دینی، تلاش شده تا با ایجاد تمرین‌های هدفمند و ارائه کارگاه‌های تطبیقی، دانش‌پژوه، گام به گام به‌سوی درک و فهم صحیح مطالب رهنمون شود. به منظور هماهنگ بودن فرایند آموزش برای طلاب علوم دینی، تلاش شد تا میان سرفصل‌های کتاب و مطالب کتب نحوی، نوعی پیوستگی و انسجام وجود داشته باشد.‌ بر این اساس هدف کتاب حاضر، تعلیم نحوه ترجمه مهم‌ترین مباحث نحوی و تطبیق آن در متون گوناگون است. لذا می‌توان هدف کلی این اثر را «تقویت درک مطلب دانش‌پژوه در فهم متون دینی، به ویژه متون فقهی، کلامی، احکام و اندیشه اسلامی، با استفاده از مهارت ترجمه» عنوان کرد. اهداف فرعی کتاب را نیز می‌توان چنین بیان کرد:‌ آشنایی با معانی مختلف حروف مشبهة بالفعل، ما و لای شبیه لیس و لای نفی جنس، افعال ناقصه، افعال مقاربه، اسلوب‌های مدح و ذم، تعجب، قسم، شرط، استثنا، معانی مختلف حروف عربی، مفعولات، افعال لازم و متعدی، جملات دو مفعولی و سه مفعولی، حال و تمییز، ترکیب‌ها و ساختارهای عربی، اسامی نکره و معرفه و برخی واژه‌های خاص، ضمایر متصل و منفصل و قواعد ارجاع ضمایر، اسامی اشاره و موصول، تعابیر و اصطلاحات عربی، بیانگرهای ساختار متن و معادل‌های آنها در زبان فارسی، همچنین ترجمه جملات بلند عربی و تقدیم و تأخیر جمله‌ها در ترجمه‌. سخنی با مدرسان گران‌قدر گفتنی است که برای هر یک از دروس کتاب، 45 دقیقه در نظر گرفته شده است. برای آنکه فرآیند آموزش موفق باشد، باید مراحل زیر، به ترتیب و گام به گام، انجام شود: 1. توضیح دادن درباره نکات درس (ده دقیقه)؛ 2. کاربرد نکات در جملات (ده دقیقه)؛ 3. دانش‌پژوهان باید قبل از جلسه درس، متن درس را ترجمه کرده باشند و در کلاس نیز، بعد از ذکر نکات و کاربرد آنها در جملات، دوباره متون را ترجمه کنند (25 دقیقه)؛ 4.در جلسه بعدی تمارین کارگاه‌ها حل می‌شوند (45 دقیقه: تمرین یک تا سه ده دقیقه، تمرین چهار، بیست دقیقه و تمرین پنج، پانزده دقیقه)؛ 5. تمرین شماره شش نیز در واقع فعالیت خارج از کلاس دانش‌پژوهان به شمار می‌آید. می‌توان پنج نمره پایان ترم دانش‌پژوهان را به این تمرین‌ها اختصاص داد تا تمارین کارگاه جدی گرفته شوند. دانش‌پژوهان می‌توانند جمله‌های درخواستی تمرین ششم را از فضای مجازی و کتاب‌های الکترونیکی بیابند. سخنی با دانش‌پژوهان گرامی دانش‌پژوهان عزیز باید پیش از شروع هر جلسه، مطالب درس جدید را مرور کنند تا این کارگاه‌ها کاملا اثربخش باشد. به این ترتیب دانش‌پژوه قبل از شروع کلاس، ابتدا متن درس جدید را مرور می‌کند و واژگان مشکل آن را استخراج کرده، معانی آن را می‌یابد. برای بخش کارگاه‌ها نیز، به دلیل محدود بودن زمان جلسات، دانش‌پژوه باید خارج از کلاس درس، تمرین‌های مربوط به هر کارگاه را انجام دهد تا زمان جلسه برای رفع اشکالات موجود در ترجمه و درک‌مطلب کارگاه‌ها صرف شود. درباره کتاب حاضر باید گفت که به‌جز برخی کتاب‌های موجود در حوزه آموزش ترجمه متون عربی، بیشتر تألیفات به آموزش ترجمه متون مطبوعاتی و رسانه‌ای یا متون ادبی پرداخته‌اند که با اهداف اثر حاضر بسیار تفاوت دارد. لذا می‌توان این کتاب را نخستین اثر موجود در حوزه آموزش ترجمه و فهم متون دینی دانست. از تمامی دوستان و عزیزانی که در تألیف این کتاب همکاری و همراهی کردند، به ویژه جناب حجت‌الاسلام و المسلمین مؤیدی و سرکار خانم نرگس خسروی تشکر و قدردانی می‌گردد. به دلیل جدید بودن محتوای علمی اثر،‌ از مخاطبان محترم و استادان گرامی تقاضا می‌گردد مؤلفان را از نظرها و پیشنهادهای خود بهره‌مند کنند که دیدگاه‌های ایشان در بهبود علمی و فنی کتاب، تأثیری بسزا خواهد داشت. سیدعلاء نقی‌زاده - رقیه رستم‌پور ملکی 17 ربیع‌الاول 1439