چکیده و خلاصه

مقدمه سنت معصومان دومین منبع شناخت دین است که می‌توان گزاره‌های دینی را از آن استخراج کرد و به پرسش‌های گوناگون دینی پاسخ داد. پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله)‌ عصاره همه پیامبران، گفتار ایشان خلاصه دانش همه انبیاءست. از طرفی، سخنان پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله)‌ در حجة‌الوداع، عصاره همه آموزه‌های دوران رسالت ایشان است. بنابراین، این نکته بنیادین در حدیث ثقلین که پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله)‌ قرآن را ثقل اکبر و روایات اهل‌بیت(علیهم‌السلام)‌ را ثقل اصغر خویش اعلام کرد، یعنی چکیده همه دانش و آموزه‌های پیامبران، در قرآن و روایات اهل ‌بیت(علیهم‌السلام)‌ بازتاب دارد. براساس این سخن، اگر چیزی گران‌بهاتر از این دو منبع بود، حضرت آن را معرفی می‌کرد؛ چنان‌که از این گفتار می‌توان دریافت که خداوند از رهگذر قرآن و سنت، پیام‌های خود را در کامل‌ترین شکل به جهانیان ابلاغ کرده است. از سوی دیگر، کنکاش در دانش‌های گوناگون اسلامی نشان می‌دهد روایات در کنار قرآن، بیشترین نقش را در ژرفا بخشی و فربه کردن آموزه‌های این علوم بر دوش دارند. به دلیل چنین جایگاه ارزشمندی است که ضبط، ثبت و تدوین روایات از آغاز توجه رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله)‌ و اهل ‌بیت(علیهم‌السلام)‌ را به همراه داشت. دانشمندان مسلمان با گذر از فراز و نشیب‌ها و تلاش در جمع‌آوری جوامع حدیثی و پدید آوردن دانش‌های تاریخ حدیث، درایة‌الحدیث، رجال‌الحدیث و فقه‌الحدیث، میراث روایی و آثار ارزشمند حدیثی را در اختیار ما قرار دادند که این حاصل کوشش بی‌وقفه آنان است. با وجود انکارناپذیری نقش و تأثیر میراث حدیثی و علوم حدیث در شاخه‌های علوم اسلامی، آن‌گونه که باید، در حوزه‌های علمیه به دانش حدیث توجه نشده است. به برکت نهضت اسلامی ایران، اقبال چشمگیری به این دانش در حوزه‌های علمیه پدید آمد و در پی آن، مراکز مختلف آموزشی و پژوهشی علوم حدیث پایه‌گذاری و رشته‌های تخصصی در مقاطع مختلف دایر شد. نگارنده، که به لطف الهی بیش از دو دهه و نیم مطالعات و تحقیقات خود را به دو زمینه قرآن و روایات معطوف کرده و آثار گوناگونی در این زمینه دارد، بنا به پیشنهاد معاون پژوهشی وقت حوزه علمیه خواهران در سال 1382هـ. ش، همراه با طراحی دروس تخصصی حدیث حوزه، تألیف کتابی با عنوان حدیث‌شناسی را آغاز کرد. این کتاب در دو جلد آماده شد و متن برگزیده و آموزشی آن، با عنوان درسنامه علم حدیث تدوین شد و از سال 1384 هـ .ش تا کنون در حوزه علمیه خواهران تدریس می‌شود. همین کتاب، با برخی از تغییرات، با عنوان آشنایی با علوم حدیث در حوزه علمیه برادران مدار درس برای بحث حدیث در پایه ششم است. خداوند را بر این لطف بزرگ و امکان ایفای نقشی، هرچند خُرد، در فرایند آموزشی طلاب علوم دینی در دوازده سال گذشته، سپاس بی‌پایان می‌گویم. براساس پیش‌بینی یک واحد درسی با عنوان «آشنایی با علوم حدیث» در دوره جدیدِ حوزه علمیه خواهران، کتابی که اینک در اختیار علاقه‌مندان و خوانندگان محترم است در چهار فصل و دوازده درس تنظیم شده است. با توجه به اقتضائات متون آموزشی، برای هر درس، بخش‌های اهداف درس، چکیده، پرسش، پژوهش و معرفی منابع بیشتر جهت مطالعه، پیش‌بینی شده است. در پایان، سپاس بی‌پایان خود را به ساحت خداوندِ فیض‌گستر، به خاطر توفیق تألیف این کتاب تقدیم می‌کنم. همچنین از همه مدیران و عزیزان دست‌اندرکار انتشار این کتاب تشکر می‌کنم. امیدوارم این کتاب نیز همچون کتاب پیشین، در ارتقای دانش حدیث، تأثیری شایسته گذارد و از ساحت ربوبی می‌خواهم آن را ذخیره‌ای برای برزخ و قیامتم قرار دهد. بمنه و کرمه انه ولی التوفیق علی نصیری 28/12/1396 هـ .ش _ اول رجب المرجب 1439هـ .ق