چکیده و خلاصه

بسم الله الرحمن الرحیم سُنَّت گفتار، کردار، تقریر معصوم از ادله اربعه است که پس از قرآن دومین منبع اجتهاد شمرده می‌شود. سنت پیامبر به اجماع مسلمانان حجت است و سنت امامان شیعه، به اعتقاد شیعه معتبر است. اهل سنت، سنت صحابه غیر معصوم را نیز معتبر می‌دانند. فعل معصوم حداقل مجاز بودن آن عمل را نشان می‌دهد و تقریر معصوم نیز نشان‌دهنده جواز یک عمل است، به این شرط که معصوم از آن عمل خبر داشته باشد و منعی از ابراز عقیده خود نداشته باشد. مفهوم‌شناسی واژه‌شناسان، معانی گوناگونی برای «سنت» برشمرده‌اند. برخی از این معانی عبارتند از: دوام و استمرار، راه و روش پسندیده، راه و روش. در اصطلاح دینی، سنت به قول، فعل و تقریر معصوم گفته می‌شود. این امر در مورد پیامبر، مورد اتفاق مسلمانان است. شیعیان نیز گفتار، رفتار و تقریر سایر معصومان را نیز سنت به شمار‌ آورده‌اند. به این معنا که بر اساس دیدگاه شیعه اگر رسول خدا(ص) و امامان معصوم مطلبی را فرموده و یا عمل کردند و یا دیگری انجام داد و معصومین آن را تأیید کردند، و یا دست کم آن را رد نکرده باشند، به آن سنت گفته می‌شود. سنت و حدیث تفاوت سنّت با حدیث در این است که حدیث عبارت است از تعابیری که بیان‌کننده گفتار، رفتار و تقریر معصوم است، اما سنت علاوه بر گفتار، رفتار و تقریر معصوم، شامل فعل و تقریر معصوم نیز می‌شود. به بیان دیگر، حدیث نقش حکایت‌گری از سنت را دارد. موضوع درس : مقایسه سنت در مکتب اهل بیت علیهم السلام و مکتب سقیفه امروز در فضای سایبری و همچنین رسانه‌های وهابی‌ها در رابطه با زیر سؤال بردن مصادر روائی شیعه مباحث مختلفی مطرح است مثل اینکه «شیعه کتاب روائی ندارد»، «روایت‌های شیعه سند ندارد»، «شیعه روایت صحیح ندارد» و امثال این قضایا. وهابیت روی این مسائل خیلی مانور می‌دهند. لذا ما گفتیم امسال به عنوان مقدمه بحث فقهی خودمان، نکاتی که ضرورت دارد را مطرح کنیم. این مباحث، بحث‌های محوری و کلیدی است که در بحث‌های مختلف اعم از بحث‌های کلامی، فقهی، تفسیری، تاریخی و مباحث دیگر به درد ما می‌خورد. در حقیقت در این مباحث، یک مقایسه‌ای بشود میان کتب روائی اهل سنت و شیعه و همچنین کتب رجالی اهل سنت و شیعه! که این مطالب و مباحث دست ما باشد چرا که در بسیاری از موارد می‌توانیم از آن استفاده کنیم. اولین نکته‌ای که در اینجا مطرح است مقایسه «سنّت» در مکتب اهل بیت و مکتب سقیفه است. آنچه محرز است و آقایان به صورت قطعی در کتاب‌های خودشان مطرح کرده‌اند این است که بعد از رحلت نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) چند اتفاق ناگوار نسبت به «سنّت» صورت گرفت که اثرات آن اتفاق سوء، هنوز هم در آثار روائی اهل سنت مشهود است. اتفاق اول، قضیه آتش زدن سنت پیغمبر و احادیث نبی مکرم اسلام بود. و اتفاق ناگوار دوم دستور بر ممانعت از نقل سنت نبی مکرم بود. به تعبیر آقای «ذهبی» سنت پیغمبر اکرم برای اولین بار در سال 143 یا 144 هجری شکل گرفت و تدوین یافت. و بنا به نقل آقای «سیوطی» سنت پیغمبر اکرم تقریباً در سال‌های 157 یا 158 هجری تدوین یافت. در مکتب اهل بیت از اصحاب امیرالمؤمنین گرفته، تا اصحاب امام سجاد، امام باقر و امام صادق، در همان جَوّی که نوشتن روایت جرمی نابخشودنی بود و افرادی به جرم نوشتن حدیث زندان ها می‌افتادند، و شلاق ها می خوردند، احادیث توسط ائمه اطهار(علیهم السلام) نوشته می‌شد و مباحث رجالی بحث می‌شد. و اولین کتاب رجالی شیعه توسط «إبن أبی رافع» صحابی امیرالمؤمنین (سلام الله علیه) شکل گرفته است. ما این چند نکته را به ترتیب عرض می‌کنیم و از دوستان هم تقاضا دارم به این مباحث دقت کنند، زیرا بحث‌های کلیدی است و تلاش شده است که بسیار دقیق و ظریف از نرم افزارهایی که اهل سنت ارائه داده‌اند آدرس بدهیم؛ نه از نرم افزارهای شیعه. یعنی عمده آدرس‌هایی که در این حوزه می‌دهیم از نرم افزار «الجامع الکبیر» است که توسط اهل سنت اردن نوشته شده است. این نرم افزار یکی از قوی‌ترین و معتبرترین نرم افزارهای علوم اسلامی اهل سنت است. بنده به دوستان توصیه می‌کنم حتماً این نرم افزار را داشته باشند، زیرا هم بسیار کم غلط است و هم در کارهای علمی ویژگی‌هایی دارد که به ما کمک زیادی می‌کند. این درس توسط استاد آیت الله سید محمد حسینی قزوینی از اساتید حوزه علمیه قم تدریس شده است.